Eser, “Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri”dir. Eser sahipliğinde temel ilke; eseri meydana getirenin eser sahibi olmasıdır.
Eser sahipliğinden doğan haklar maddi ve manevi olarak ikiye ayrılır. Eser sahipliğinden doğan manevi haklar; kamuya sunma, adın belirtilmesi, eserde değişiklik yapılmasını önleme, eserin aslına ulaşma, sergileme ve eseri tahrip etmeyi önleme hakkıdır. Eser sahipliğinden doğan maddi haklar ise; işleme, çoğaltma, yayma, temsil, kamuya erişilebilir kılma, pay ve takip hakkıdır.
Eser sahipliğinden doğan haklar; kamu düzeni, kamu yararı (genel menfaat) ve özel menfaat sebebiyle sınırlandırılabilir.
- Kamu Düzeni
Eser sahibine tanınan haklar, eserin ispatı amacıyla mahkeme ve diğer resmi makamlar huzurunda bir işleme konu olmak üzere kullanılmasına engel değildir. Eserler; idari yahut adli amaçlar için sahibinin rızası alınmaksızın, resmi makamlar veya bunların emriyle başkaları tarafından her şekilde çoğaltılabilir ve yayılabilir.
- Kamu Yararı (Genel Menfaat)
Kamu yararı (genel menfaat) kendi içinde dörde ayrılır.
- Mevzuat, İçtihat ve Nutuklar İçin Öngörülen İstisnalar
Resmen yayımlanan yahut ilan olunan mevzuat ve kararların; çoğaltılması, yayılması, işlenmesi ya da herhangi bir yolla bunlardan faydalanılması serbesttir. TBMM’de, diğer resmi meclis ve kongrelerde, mahkemelerde, kamuya açık toplantılarda söylenen söz ve nutukların; haber ile bilgi verme amacıyla çoğaltılması, kamuya açık mahallerde okunması ve başka suretle yayımı serbesttir. Özel durumlar hariç olmak üzere, söz ve nutuk sahiplerinin adına yer verilmeyebilir.
- Eğitim-Öğretim İçin Öngörülen İstisnalar
Yayımlanmış bir eserin; tüm eğitim-öğretim kurumlarında, yüz yüze eğitim-öğretim maksadıyla doğrudan yahut dolaylı olarak kâr amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir. Yayımlanmış müzik, ilim, edebiyat ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden; haklı bir sebeple, alıntı yapılarak, eser ile eser sahibinin adını vererek ve eğitim-öğretim için tahsis ederek seçme/toplama eserler oluşturmak serbesttir.
- Alıntı İçin Öngörülen İstisnalar
Bir eserden alıntı yapılmasını mümkün kılan hâller:
1. Alenileşmiş bir eserin bazı cümle ve fıkralarının müstakil bir ilim ve edebiyat eserine alınması,
2. Yayımlanmış bir bestenin en çok tema, motif, pasaj ve fikir nevinden parçalarının müstakil bir müzik eserine alınması,
3. Alenileşmiş güzel sanat eserlerinin ve yayımlanmış diğer eserlerin, haklı bir sebeple ve içeriğini aydınlatmak amacıyla bir ilim eserine konulması,
4. Alenileşmiş güzel sanat eserlerinin ilmi konferans veya derslerde, konuyu aydınlatmak için projeksiyon ve buna benzer vasıtalarla gösterilmesi
şeklinde sıralanabilir.
Alıntının belli olacak şekilde yani referans/kaynakça göstererek yapılması gerekir. İlim eserlerinde, alıntı hususunda kullanılan eserin ve eser sahibinin adı ile alıntı yapılan kısım belirtilir.
- Gazete İçeriği ve Haber Amaçlı Alıntılar İçin Öngörülen İstisnalar
İstisnalar hariç olmak üzere, basın yahut radyo tarafından kamuya yayılan günlük haberler serbestçe alıntılanabilir. Gazete/dergilerde çıkan haberlere ilişkin makale/fıkraların alıntı hakkı açıkça saklı tutulmamışsa aynen yahut işlenmiş şekilde diğer gazete/dergiler tarafından alınması ve yayılması serbesttir. Haber niteliğinde olmak ve bilgilendirme kapsamını aşmamak şartıyla, günlük haberlere bağlı olarak fikir ve sanat eserlerinden bazı kısımların alınması mümkündür. Bu kısımların çoğaltılması, yayılması, temsil edilmesi ve yayınlanması serbesttir.
- Özel Menfaat
Bütün fikir ve sanat eserlerinin, kâr amacı güdülmeksizin şahsen kullanmak için çoğaltılması mümkündür. Sözleşmede belirleyici hükümlerinin yokluğu halinde ve bilgisayar programının amaca uygun kullanımı için gerekli olduğu durumda, bilgisayar programının onu hukuki yollardan edinen kişi tarafından çoğaltılması ve işlenmesi serbesttir.
